Bioróżnorodność – dlaczego jest ważna?

Bioróżnorodność – dlaczego jest ważna?

Ludzkie działanie, wiedza i przekonania wpływają na systemy ekologiczne, których społeczności ludzkie są częścią, a następnie same podlegają tym wpływom. Jeżeli któregoś gatunku zaczyna brakować, zubożona zostaje nie tylko natura, ale i kultura, która jest tym bogatsza, im bogatsze jest otoczenie człowieka.

Część powodów, dla których cenimy bioróżnorodność, ma charakter utylitarny – korzystamy z surowców naturalnych, takich jak drewno, włókna i wyciągi z roślin oraz materiały pochodzenia zwierzęcego. Są naszym pokarmem, wytwarzamy z nich odzież, kosmetyki i środki higieny osobistej, materiały budowlane, paliwo, a także lekarstwa (jak podaje Międzyrządowa Platforma ds. Różnorodności Biologicznej i Funkcji Ekosystemu ONZ od 40% do 70% leków pochodzi od substancji pozyskanych z natury). Ponadto ekosystemy pełnią kluczowe funkcje, takie jak zapylanie, rozprzestrzenianie nasion, regulacja klimatu i oczyszczanie wody.

Wiele gatunków, szczególnie drapieżnych, odpowiada za ochronę przed patogenami i szkodnikami, o czym boleśnie przekonali się Chińczycy, którzy pod rządami Mao wybili wróble, rzekomo zagrażające plonom. Tymczasem, paradoksalnie, brak wróbli przyczynił się do wystąpienia plagi szarańczy i innych szkodników, czego finałem była klęska głodu.

Pozostałe powody, dla których różnorodność biologiczna jest ważna, odnoszą się do jej wewnętrznej wartości, która jest niezależna od jej wartości dla kogokolwiek lub czegokolwiek innego. Są nimi niezbywalne prawo do istnienia każdego stworzenia, poczucie odpowiedzialności za środowisko i zbiorowy dobrostan ludzi i zwierząt.

Bioróżnorodność zagrożona bardziej niż kiedykolwiek

Wyginięcia są naturalną częścią ewolucyjnej historii naszej planety. Obecnie nie ma już ponad 99% z czterech miliardów gatunków, które rozwinęły się na Ziemi. W ciągu ostatnich pięciu stuleci wyginęło co najmniej 900 gatunków, tymczasem obecnie zagrożonych wyginięciem jest aż 35 700 gatunków (dane WWF z 2020 roku) i liczba ta stale rośnie. Według raportu Living Planet z 2020 r. populacja samych tylko kręgowców od 1970 r. spadła średnio o 68%.

W Polsce ścisłej ochronie podlega ponad 470 gatunków roślin, 120 gatunków grzybów i 600 gatunków zwierząt, z czego najwięcej, bo aż 427 gatunków, należy do gromady ptaków. Wśród nich wymienić można grzyba smardza, brzozę karłowatą, śnieżyczkę przebiśnieg, owady: nadobnicę alpejską, różne odmiany modraszków (motyle), żółwia błotnego, sóweczkę zwyczajną, wilka szarego, rysia, morświna i wiele, wiele innych.

W przeciwieństwie do licznych gatunków roślin i zwierząt liczba ludności systematycznie rośnie i tendencji tej nie zmieniła nawet pandemia Covid-19. W chwili obecnej jest nas 7,9 miliarda, a będzie nas jeszcze więcej. Problemem jest nie tyle liczba ludzi, ile ich prokonsumpcyjne nawyki, które skutkują utratą i fragmentacją siedlisk innych gatunków, zanieczyszczeniem środowiska i globalną zmianą klimatu.

Ochrona bioróżnorodności – jak ją zachować?

Niezrównoważone wykorzystanie zasobów oznacza gwałtowne zmiany w ekosystemach i masową utratę różnorodności biologicznej. Stąd tak ważne są działania, mające na celu jej ochronę.

Na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku różnorodność biologiczna została uznana za kluczowy element programu zrównoważonego rozwoju. Wówczas w Konwencji o różnorodności biologicznej państwa – sygnatariusze zobowiązały się do ochrony różnorodności życia i odbudowy już zdegradowanych ekosystemów. Od tamtej pory coraz większą wagę przywiązuje się do otaczania zagrożonych gatunków opieką m.in. za pomocą tworzenia rezerwatów, zakazów polowania i połowu, a także działań zmierzających do ograniczenia zmian klimatycznych.

Bioróżnorodność można chronić poprzez:

· Ochronę naturalnych siedlisk

· Odtwarzanie populacji o niskim zróżnicowaniu genetycznym (przystosowanej wyłącznie do życia w określonych warunkach) w ogrodach zoologicznych

· Reintrodukcję (ponowne wprowadzenie gatunku na obszar, będący pierwotnym miejscem jego bytowania – powiodło się to w przypadku polskiego żubra)

· Zwalczanie gatunków inwazyjnych (stanowiących konkurencję dla gatunków rodzimych; za przykład służyć może sprowadzony w czasach PRL-u z Kaukazu barszcz Sosnowskiego)

· Rezygnację z monokultur rolnych i leśnych na rzecz bogatych gatunkowo upraw ekologicznych (skalę problemu niech naświetli fakt, że 20 gatunków stanowi 90% żywności całego świata, zaś połowę potrzeb żywieniowych ludzkości zaspokajają 3 gatunki – pszenica, ryż i kukurydza)

· Dążenie do zróżnicowania krajobrazu, np. poprzez sadzenie łąk

· Tworzenie wodopojów dla ptaków i rozsądne dokarmianie zwierząt zimą

· Dbałość o glebę poprzez kompostowanie zamiast używania sztucznych nawozów

· Pomoc ptakom w budowaniu gniazd poprzez sadzenie drzew i krzewów, niewycinanie starych drzewostanów (są domem m.in. dla sóweczki zwyczajnej), a także zawieszanie budek lęgowych

· Zmiana stylu życia – ograniczenie konsumpcji.

Utrata bioróżnorodności to ogromne zagrożenie dla funkcjonowania przyrody, ponieważ każdy organizm pełni określoną funkcję i jest potrzebny innym. Chrońmy ją razem!